معرفی 9 مورد از عوامل تخریب کننده صخره های مرجانی

اهمیت صخره‌های مرجانی در خلیج فارس نه تنها در تنوع خود مرجان‌ها، بلکه در میلیون‌ها گونه‌ای که از ابتدا منحصرا با مرجان‌ها مرتبط بوده‌اند، نهفته است. متاسفانه تمدن‌های جدید بشری و صخره‌های مرجانی با یکدیگر در تضاد هستند، بنابراین بیش‌تر فعالیت‌های انسانی مانند ماهیگیری، جنگل زدایی، غنی‌سازی مواد مغذی، احتراق سوخت‌های فسیلی، استفاده از مواد شیمیایی و .. توسط برهمکنش‌های ناسازگار با رقبا، صیادان، پاتوژن‌ها و همزیست‌ها باعث آسیب مستقیم و غیرمستقیم به آن‌ها می‌شود.

عوامل مخرب و تهدید کننده صخره های مرجانی

صخره‌های مرجانی خلیج فارس به دلیل تنوع زیاد، یک اکوسیستم حساس به حساب می‌آیند. بسیاری از موجودات وابسته به صخره‌های مرجانی از ماهی، میگو و دیگر گونه‌های مهم اقتصادی هستند که به عنوان منبع اصلی غذا در نظر گرفته می‌شوند.

همچنین در زمان‌های مختلف زندگی، مصونیت در برابر این موجودات مستلزم حفاظت از اکوسیستم‌های حساس و شکننده مرجان‌ها است. ایران از نظر داشتن انواع صخره‌های مرجانی، به عنوان ارزشمندترین زیستگاه‌های حساس محیط زیست دریایی خلیج فارس است. ادامه روند آلودگی خلیج فارس منجر به تخریب مناطق وسیع‌تری از این منابع فراوان می‌شود که توجه و نگهداری ویژه‌ای را می‌طلبد.

آلودگی حاصل از ترکیبات نفتی و روغنی

صخره‌های مرجانی به آلودگی ناشی از ترکیبات نفتی بسیار حساس هستند. بنابراین یکی از عوامل مخرب صخره‌های مرجانی است. ذخایر عظیم نفت و گاز در این منطقه منجر به گسترش فعالیت‌های حفاری، استخراج، پالایش، ساخت تاسیسات نفتی و فعالیت‌های بارگیری شده و موجب افزایش آلودگی محیط زیست دریایی شده است.

آب‌های خلیج فارس دارای 34 حوضه نفت و گاز، 800 حلقه چاه تولیدی و 35 پایانه نفتی بزرگ است که فرآورده‌های نفتی را به تمام نقاط جهان صادر می‌کنند. بر اساس آمارهای موجود از بنادر و دریا، سالانه 20 تا 30 هزار نفتکش از تنگه هرمز عبور می‌کنند که تقریبا 30 درصد از تردد نفتکش‌های جهان را تشکیل می‌دهند. به دلیل تردد سنگین نفتکش‌ها، 15000 تن نفت در مقیاس متر نشت کرده و این مکان را به آلوده‌ترین محیط دریایی تبدیل می‌کند.

نخاله های دریایی

نخاله‌ها حاوی موادی مانند پلاستیک، شیشه، فلز و لاستیک هستند. این مواد می‌توانند از طریق کشتی‌ها، رودخانه‌ها و جریان‌های آبی وارد اقیانوس و دریا شده و صخره‌های مرجانی را از بین ببرند یا بشکنند و باعث آسیب به آن‌ها شوند. علاوه بر اثرات مستقیم خود، باعث بروز انواع بیماری‌ها از جمله بیماری لکه سفید روی مرجان‌ها نیز می‌شوند.

افزایش جمعیت و فقر

افزایش جمعیت و فقر به دلیل رشد جمعیت انسانی و نیاز به مسکن، ساخت و ساز در امتداد خطوط ساحلی در حال افزایش است. در نتیجه باعث آلودگی بیشتر اقیانوس‌ها و دریاها می‌شود. صخره‌های مرجانی زندگی میلیون‌ها نفر را از نظر اقتصادی تامین می‌کنند، اما باید در نظر داشت که بهره برداری بیش از حد می‌تواند منجر به نابودی آن‌ها شود. امروزه بسیاری از مرجان‌ها در کشورهای توسعه یافته پرجمعیت در معرض تهدید قرار دارند.

گرم شدن کره ی زمین

گرم شدن کره ی‌ زمین، یکی دیگر از عوامل مخرب صخره‌های مرجانی است که پدیده گرمایش کره زمین می‌باشد. افزایش فقط یک درجه سانتی گراد، باعث بی‌رنگ شدن مرجان‌ها می‌شود و سبب می‌شود مرگ و میر در آن‌ها اتفاق بیفتد.

شکاف لایه اوزون ساختار زمین و ساختارهای آبی را گرم می‌کند و باعث تهدید مرجان‌ها می‌شود. با افزایش دما، مرجان‌ها جلبک‌های همزیست خود را از دست می‌دهند. با توجه به اینکه آن‌ها مواد مغذی مورد نیاز مرجان‌ها را تامین می‌کنند و در نتیجه باعث کمبود مواد مغذی و سفید شدن آن‌ها می‌شود.

همچنین با افزایش دما و ذوب شدن سریع یخ‌ها، سبب افزایش سطح آب دریاها می‌شود و در نتیجه صخره‌های مرجانی در عمق بیش‌تری از آب قرار می‌گیرند. در نهایت زندگی جلبک‌های همزیست آن‌ها دچار مشکل می‌شود.

تهدید دیگر برای صخره‌های مرجانی در این زمینه، وجود CO2 است که باعث اسیدی شدن آب و خوردگی ساختار آهکی مرجان‌ها می‌شود. وجود CO2 یکی از اثرات گرمایش زمین است که تحت تاثیر فعالیت‌های نامناسب انسانی قرار می‌گیرد.

آلودگی های ناشی از فعالیت های کشاورزی

آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های کشاورزی یکی دیگر از عوامل مخرب صخره‌های مرجانی است. این آلودگی‌ها شامل کودها، پساب‌ها و آفت کش‌ها می‌باشد که به صورت آب روان وارد دریا می‌شوند و صخره‌های مرجانی را در معرض غلظت بالایی از این مواد قرار می‌دهند.

آفت کش‌های کشاورزی حاوی فلزات سنگین مانند سرب، جیوه و آرسنیک و کودهای شیمیایی حاوی ترکیبات نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند، بنابراین نشت این مواد یکی از عوامل مخرب صخره‌های مرجانی محسوب می‌شود.

برداشت از صخره های مرجانی توسط انفجار

انفجار با دینامیت روشی غیراصولی برای برداشت مرجان‌ها است. متاسفانه برخی از افراد سودجو از آن برای فروش مرجان برای مصارف تزئینی استفاده می‌کنند. جزء اصلی دینامیت‌ها نیتریت پتاسیم است که تهدیدی جدی برای موجودات آبزی مانند مرجان‌ها می‌باشد.

صیادی به وسیله سیانید پتاسیم جهت صید ماهیان آکواریومی آب شور

سیانید از ترکیبات سیانوری بسیار مضر است که برای صید ماهی‌های زنده آکواریومی استفاده می‌شود. سموم سیانیدی، از عوامل مخرب و تخرب‌کننده صخره‌های مرجانی است و بسیاری از بی‌مهرگان را از بین می‌برد. همچنین با این کار، 40 درصد از ماهی‌های بهره برداری شده آکواریومی قبل از رسیدن به آکواریوم می‌میرند.

فعالیت های توریسم

فعالیت‌های نامناسب توریست‌ها مانند شکستن سنگ‌ها با ابزارهای مختلف و برداشت آن‌ها برای تحفه، قایق رانی بدون احتیاط در مناطق کم عمق و راه رفتن بر روی این صخره‌ها برای تفریح، یکی از عوامل مخرب صخره‌های مرجانی است.

رسوب گذاری

جنگل زدایی، استخراج معادن و ساخت و سازهای غیرقانونی می‌تواند باعث شود مقادیر زیادی رسوب و خاک از طریق رواناب‌های سطحی وارد آب‌های ساحلی شود و بر صخره‌های مرجانی تاثیر بگذارد. این رسوبات باعث ایجاد کدورت می‌شود که در نتیجه نور کافی به صخره‌ها نمی‌رسد و این وضعیت باعث بی‌رنگ شدن مرجان‌ها می‌شود.

از طرف دیگر ذرات رسوب وارد پولیپ‌های مرجانی شده و باعث خفه شدن آن‌ها می‌شوند. هنگامی که میزان رسوب 1 تا 50 درصد است، موجب تغییر شکل، کاهش سرعت رشد و کاهش تعداد گونه‌ها می‌شود. زمانی که میزان رسوب گذاری از 50 درصد بالاتر برود، باعث کاهش تعداد گونه‌ها و تولید مثل و در نهایت موجب از بین رفتن کلونی‌ها می‌شود.

بیشتر درباره ی مرجان های پلیپ دار بخوانید: مرجان LPS, مرجان SPS

سخن آخر

تشکیل صخره‌های مرجانی زمان زیادی می‌برد. این صخره‌ها هر ساله 5 تا 200 میلی متر رشد می‌کنند. بیش از 2500 گونه از این صخره‌ها وجود دارد که تقریبا با فعالیت‌های بیان شده در این مقاله 10 درصد از صخره‌های مرجانی از بین رفته و 22 درصد آن‌ها در سراسر جهان در معرض خطر هستند.